Σεμινάριο στο πλαίσιο της Δράσης «Έρευνα για την προσέγγιση των ΜΜΕ στην Ευρώπη για θέματα που σχετίζονται με ΥΤΧ και την μετανάστευση»
Το Τμήμα Επικοινωνίας και Σπουδών Διαδικτύου του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου, το Ερευνητικό Κέντρο CARDET, το Κέντρο Κοινοτικών Μέσων Ενημέρωσης Κύπρου (CCMC) και η ερευνητική ομάδα της Δράσης «Έρευνα για την προσέγγιση των ΜΜΕ στην Ευρώπη για θέματα που σχετίζονται με ΥΤΧ και την μετανάστευση», με συντονίστρια την Επίκουρη Καθηγήτρια του ΤΕΠΑΚ Δρ. Δήμητρα Μηλιώνη, παρουσίασαν σήμερα σε σεμινάριο στη Δημοσιογραφική Εστία Λευκωσίας τα αποτελέσματα του έργου και τις απορρέουσες εισηγήσεις για βελτίωση της κατάστασης σε ό,τι αφορά τη σχέση των ΜΜΕ με τα θέματα των Υπηκόων Τρίτων Χωρών (ΥΤΧ) και μεταναστών γενικότερα. Στο τέλος του σεμιναρίου πραγματοποιήθηκε συζήτηση στρογγυλής τραπέζης με τη συμμετοχή των: Νεόφυτου Επαμεινώνδα (Διευθυντή Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου), Γιώργου Πενηνταέξ (Αναπληρωτή Γενικού Διευθυντή ΚΥΠΕ), Μιχάλη Χατζηγεωργίου (Δημοσιογράφου ΡΙΚ), Μιχάλη Σιμόπουλου (Διευθυντή Κέντρου Κοινοτικών Μέσων Ενημέρωσης Κύπρου-CCMC) και Nader Taghizadeh (Κινηματογραφιστή και Παραγωγού MYCYradio). Η οργάνωση του σεμιναρίου αλλά και η έρευνα χρηματοδοτήθηκε απο το Υπουργείο Εσωτερικών, τα Ταμεία Ένταξης Υπηκόων Τρίτων Χωρών, την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στο πλαίσιο του σεμιναρίου παρουσιάστηκαν από την ερευνητική ομάδα της δράσης τα αποτελέσματα του έργου. Αναλυτικότερα:
Η Δρ Δήμητρα Μηλιώνη παρουσίασε τα αποτελέσματα της συγκριτικής μελέτης τεσσάρων χωρών (Σουηδίας, Ιταλίας, Ηνωμένου Βασιλείου και Κύπρου) σε σχέση με την κάλυψη της μετανάστευσης από τα ΜΜΕ και των συναφών μεταναστευτικών πολιτικών. Στην εισήγηση παρουσιάστηκαν αφενός οι παθογένειες στη σχέση ΜΜΕ-μετανάστευσης αφετέρου οι καλές πρακτικές που προκύπτουν από τη μελέτη κάθε χώρας: Κώδικες Δεοντολογίας και εξειδικευμένες Συστάσεις, κατάρτιση μειονοτικών πληθυσμών στη δημοσιογραφική παραγωγή, βραβεία για παραγωγές σχετικά με τις εθνικές μειονότητες, παρατηρητήρια και επιμόρφωση δημοσιογράφων και πολιτικές για την πολυπολιτισμικότητα εντός των οργανισμών των ΜΜΕ. Στη βάση αυτών των ευρημάτων, διατυπώθηκαν εισηγήσεις για τη βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης στην Κύπρο, τις οποίες συζήτησαν οι ειδικοί. Εν κατακλείδι, η Δρ. Μηλιώνη παρατήρησε ότι η διαχείριση της εξουσίας στα ΜΜΕ κινείται στο μοντέλο «από την κορυφή-προς τη βάση» και έτσι είναι πολύ δύσκολο να επέλθουν αλλαγές στη νοοτροπία και στη στάση των ΜΜΕ «από τη βάση-προς την κορυφή», μόνο και μόνο με πρωτοβουλία των δημοσιογράφων. Επομένως, για να υλοποιηθούν οι όποιες αλλαγές, θα πρέπει να συναινέσουν οι βασικοί φορείς άσκησης της εξουσίας αυτής, δηλαδή οι ιδιοκτήτες και οι εκδότες.
Εν συνεχεία, η Δρ. Μηλιώνη παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης για τον τρόπο κάλυψης θεμάτων ΥΤΧ και μετανάστευσης από τον έντυπο και διαδικτυακό Τύπο στην Κύπρο. Η ανάλυση 140 άρθρων που δημοσιεύθηκαν εντός του 2013 σε έξι εφημερίδες και τέσσερα ειδησεογραφικά sites οδήγησε στις εξής διαπιστώσεις: Πρώτον, παρατηρήθηκαν παθογένειες στον δημοσιογραφικό λόγο σχετικά με: (α) τη χρήση του όρου «λαθρομετανάστης» ή «παράνομος μετανάστης» β) την αναφορά της εθνικότητας των «δραστών» σε ειδήσεις του αστυνομικού δελτίου, (γ) την παραποίηση των γεγονότων στον τίτλο της είδησης και (δ) τη δραματοποίηση των γεγονότων με συγκεκριμένα λεκτικά σχήματα. Το αποτέλεσμα αυτών των πρακτικών είναι ο στιγματισμός των ΥΤΧ ως παραβατών, η «φυλετικοποίηση» της εγκληματικότητας και η μεγέθυνση της απειλής δημιουργώντας την εντύπωση εκτεταμένης και οργανωμένης παραβατικής δράσης. Επιπλέον, η έρευνα έδειξε ότι σημαντικό τμήμα της αρθρογραφίας αναπαριστά τους ΥΤΧ ως απειλή για την ασφάλεια, την υγεία, την ευημερία και την πολιτισμική ταυτότητα της εγχώριας κοινωνίας, με έμφαση στην πλαισίωση της μετανάστευσης ως πρόβλημα και των ΥΤΧ ως κοινωνικό βάρος. Ταυτόχρονα, σημαντικά θέματα όπως η εμπορία προσώπων και η εργασιακή εκμετάλλευση απουσιάζουν από την ατζέντα, ενώ αθέατη παραμένει η διάσταση των ΥΤΧ ως ισότιμων μελών της κοινωνίας που συνεισφέρουν στην οικονομική και πολιτισμική ζωή και ως ενεργών πολιτικών δρώντων. Θετικό στοιχείο αποτελεί η έμφαση σε θέματα παραβίασης δικαιωμάτων και ρατσιστικών συμπεριφορών, κυρίως σε ό,τι αφορά την άνιση μεταχείριση από πλευράς των αρχών. Ωστόσο, στην κάλυψη αυτών των θεμάτων παρατηρήθηκε η τάση των συντακτών να μην εγκαλούν τις αρμόδιες αρχές και να αποφεύγουν να ασκούν κριτική στην κυβερνητική πολιτική για τη μετανάστευση. Με αυτόν τον τρόπο, δεν αναπτύσσεται αντίλογος στις κυβερνητικές θέσεις ώστε να ξεκινά ένας εποικοδομητικός διάλογος για τη μεταναστευτική πολιτική στη δημόσια σφαίρα.
Ο ερευνητής Κωνσταντίνος Βαδράτσικας παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης για τον τρόπο κάλυψης θεμάτων που άπτονται των ΥΤΧ και της μετανάστευσης στις τηλεοπτικές ειδήσεις. Η μελέτη αυτή κατέδειξε, μεταξύ άλλων, ότι η ειδησεογραφική κάλυψη εναρμονίζεται με την κυρίαρχη επαγγελματική λογική που υπογραμμίζει την ειδησεογραφική αξία του «αρνητικού γεγονότος», των ανθρώπινων ιστοριών και της δραματοποίησης ως σημαντικών κριτηρίων για την κάλυψη και παρουσίαση των ειδήσεων. Η ειδησεογραφική κάλυψη των τηλεοπτικών ΜΜΕ μέσα από προβληματικές δημοσιογραφικές πρακτικές και απλουστευτικές προσεγγίσεις συμβάλλει στην παραγωγή και στη διαιώνιση στερεοτυπικών και ξενοφοβικών ιδεών και στάσεων απέναντι στους μετανάστες ΥΤΧ. Επίσης, η διαρκής αναπαράσταση των μεταναστών ΥΤΧ ως απειλής/εχθρού τείνει να παράσχει άλλοθι για την καταπάτηση των δικαιωμάτων τους, ενώ δημιουργεί το υπόβαθρο για την υιοθέτηση πολιτικών και την εφαρμογή νόμων που ενέχουν αδιακρίτως τιμωρητικό χαρακτήρα.
Η Βενετία Παπά, υποψήφια διδάκτωρ και ερευνήτρια στο ΤΕΠΑΚ, ανέπτυξε στην παρουσίασή της τα αποτελέσματα της έρευνας αντιλήψεων και πρακτικών δημοσιογράφων στα κυπριακά ΜΜΕ. Aπό τις συνεντεύξεις που έγιναν με δημοσιογράφους των Κυπριακών ΜΜΕ προκύπτει οτι οι περισσότεροι δημοσιογράφοι γράφουν σχετικά σπάνια για τους ΥΤΧ και τη μετανάστευση. Αφορμή αποτελεί είτε κάποιο δραματικό γεγονός είτε οι ανακοινώσεις ισχυρών θεσμικών φορέων (π.χ. κυβέρνηση, πολιτικά κόμματα), ενώ οι δημοσιογράφοι σπάνια προσεγγίζουν οι ίδιοι τις ΜΚΟ για ζητήματα τρέχουσας πολιτικής. Η έρευνα κατέδειξε ότι η γνώση των δημοσιογράφων για θέματα ΥΤΧ χρειάζεται ενίσχυση, ενώ ένα σημείο που προβληματίζει είναι το γεγονός ότι οι μισοί δημοσιογράφοι δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν ακριβώς τι προβλέπει ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας σχετικά με τα θέματα αυτά. Οι δημοσιογράφοι προέβησαν σε ενδιαφέρουσες προτάσεις για τη βελτίωση της κατάστασης π.χ. την προβολή θετικών ειδήσεων για τους ΥΤΧ σε ειδικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ, τη βελτίωση της απόκρισης του Υπουργείου Εσωτερικών σε ερωτήσεις των δημοσιογράφων για τους ΥΤΧ, τη διευκόλυνση των ΥΤΧ να «πουν τη δική τους ιστορία» κ.ά.
Τέλος, ο Μιχάλης Σιμόπουλος, Διευθυντής του Κέντρου Κοινοτικών Μέσων Ενημέρωσης, ανακοίνωσε τα συμπεράσματα και τις εισηγήσεις που προέκυψαν από την έρευνα για τις αντιλήψεις των ίδιων των ΥΤΧ σχετικά με τα ΜΜΕ και την κάλυψη των θεμάτων που τους αφορούν. Η έρευνα κατέληξε οτι κρίνεται αναγκαία η δημιουργία συντονιστικού φορέα για τα θέματα ΥΤΧ και ΜΜΕ, η συνέχιση και ενδυνάμωση των προγραμμάτων εκμάθησης της Ελληνικής γλώσσας με ειδικό κλάδο στην Παιδεία στα ΜΜΕ και η Στήριξη στα Κοινοτικά Μέσα Επικοινωνίας ως εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης και πληροφόρησης για τους ΥΤΧ. Επιπλέον, τονίστηκε η ανάγκη τα ΜΜΕ να επεκτείνουν τις πηγές τους προς τους ΥΤΧ, να γίνει άνοιγμα προς νέα ακροατήρια ΥΤΧ και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας για ΥΤΧ στα ΜΜΕ.
Το συνέδριο έκλεισε με τη συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης, όπου οι ειδικοί συζήτησαν τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν απο την ερευνητική ομάδα της δράσης.